Birikim ve Genişletilmiş Yeniden Üretim

Kapital birde, bireysel kapitalistin sermayesini nasıl genişlettiği gösterilmişti. Bireysel kapitalist, üretilmiş meta sermayesini paraya çevirirken, metasının artı değerini temsil eden kısmını da paraya çevirir. Kapitalist, artı değeri temsil eden kısmı, üretken sermayesine ek olarak, üretken sermaye öğelerine çevirir. Böylece, genişletilmiş sermaye ile üretimini devam ettirir. Bu genişlemiş ölçekte yeniden üretimdir. Bu bireysel süreçte olanın, bütünüyle yıllık yeniden üretimde de olması gerekir. Zira kapitalist üretim biçiminde söz konusu olan birikimdir, üretimin genişlemesidir. 

Basit Yeniden Üretim

I. Sorunun Konuluşu

Toplam toplumsal sermayenin, yeniden üretimini ortaya koymak için Marx, ilkin sorunu belirtiyor. Her şeyden önce, toplumun, kapitalist ve işçilerden meydana geldiği varsayımıyla hareket ediyor.

Bir toplumun toplam yıllık ürünü, Hem üretken tüketimi hem de bireysel tüketimi içerir. Başka bir deyişle, yıllık ürün sermayeyi yerine koyan kısmı, hem de kapitalistlerin ve işçilerin tükettiği kısmı içerir. Demek ki, yıllık ürün sermaye olarak yeniden üretime giden ve işçi sınıfı ve kapitalistlerin bireysel tüketimine giden kısma ayrılır. 

Çözümlenmesi gereken dolaşım formülü şöyledir.

(Yıllık Ürün)  M' –

{

P–M ... R ... M' (Üretken Tüketim) p-m (Bireysel Tüketim)

Marx, formülü de verdikten sonra sorusunu soruyor: “Karşımıza doğrudan çıkan, soru şudur: Üretimde tüketilen sermaye, nasıl oluyor da değer olarak yıllık üründen yerine konuluyor ve bu yerine konma hareketi nasıl oluyor da, artı-değerin kapitalistler, ücretlerin emekçiler tarafından tüketilmesi ile iç içe geçiyor? Öyleyse bu, ilkin, basit ölçekli bir yeniden-üretim sorunudur.” K-2-351 

Marx, metaların değerlerinden değişildiğini ve yeniden üretimin aynı ölçekte yinelendiğini, yani basit yeniden üretimi var sayıyor. 

Konunun Daha Önceki Serimleri

I. Fizyokratlar

İlk kez, fizyokratlardan Quesnay, ekonomik tablosunda (Tableau Economique) ulusal üretimin, yıllık mahsulünün, dolaşım aracılığıyla, aynı ölçekte yeniden üretimi gerçekleştirecek şekilde nasıl dağıtıldığını göstermektedir. Demek ki Quesnay, yıllık üretimin, farklı kesimler arasında dağılımını ve toplumsal yeniden üretim sürecini ortaya koymaya çalışmıştır. Marx, bu tabloyu, yeniden üretim sürecinin basit ortaya koyuluşu olarak görmüş ve kapitalizmin ilk sistematik anlayışı olarak değerlendirmiştir. Bu konuda şöyle diyor Marx, “gerçekte fizyokratların sistemi, kapitalist sistemin ilk sistematik anlayışıdır.”K-2-322 

Toplumsal Sermayenin Yeniden Üretimi -Giriş

I. İnceleme Konusu

“Sermaye üretiminin doğrudan süreci, onun, emek ve kendini genişletme sürecidir, sonucu meta-ürün, itici gücü artı-değer üretimi olan bir süreçtir. “K-2-314 Demek ki sermaye üretim süreci sermayenin kendini genişletme sürecidir. Bu süreç, üründe sonlanır ve bu sürecin itici gücü artı değer üretimidir.

Sermayeni yeniden üretim süreci, sermayenin doğrudan üretim sürecini içerdiği gibi, sermayenin devrini oluşturan bütün devreyi içerir. Yani metanın oluşum sürecini, alınıp satıldığı süreci, emek gücü ve üretim aracına çevrildiği süreci içerir. Bu süreç bir dairesel hareket oluşturur.

Her bireysel sermaye, toplam toplumsal sermayenin bir parçasıdır ve her bireysel sermaye hareketi, yani bireysel sermayelerin devri, toplumsal sermayenin hareketini oluşturur. Bireysel sermayenin başkalaşımı devri, toplumsal sermayenin çizmiş olduğu devrede bir halkadır. Bu hareketi oluşturan tüm toplam süreç, biçim değişiklikleriyle birlikte, hem üretken tüketimi hem de bireysel tüketimi kapsar. 

Artı Değerin Dolaşımı

I. Basit Yeniden Üretim

Basit yeniden üretim durumunda, kapitalist, bir yılda ya da dönemsel olarak gerçekleştirdiği artı değeri, bireysel olarak üretken olmayan bir şekilde tüketir. Dolayısıyla basit yeniden üretimde, sermayenin genişlemesi söz konusu değildir. Kuşkusuz basit yeniden üretim bir varsayımdır.

Basit yeniden üretim, varsayılsa bile, artı değerin bir kısmı para olarak bulunmalıdır. Aksi durumda, tüketim amacıyla paradan ürüne çevrilme olamazdı. Marx konuyu yalınlaştırmak için, gerçek eş değer olan paranın dolaşımını ön görüyor.

Marx devamla, bir ülkedeki mevcut para miktarının; yığılan parayla dolaşan paranın toplamına eşit olduğundan söz ediyor. Ayrıca, lüks mallar için altın ve gümüşten başka, aşınma ve yıpranma için paranın gerekliliğinden, toplumsal emek gücü ve toplumsal üretim araçlarının bir kısmının, altın ve gümüş üretimine harcanması gereğinden, ayrıca bu alanda çalışan işçi ücretlerinin ve üretim araçlarının, daha başlangıçta ürünün kendisiyle yerine konduğundan söz ediyor.