Sermayenin, üretim ve dolaşım alanında hareketi zaman ile
ifade edilir. Sermayenin, üretim alanında kaldığı süre üretim zamanını, dolaşım
alanında kaldığı süre dolaşım zamanını oluşturur. Üretim zamanı ve dolaşım
zamanı, sermayenin devresini çizdiği toplam zamandır. Yani, sermayenin devir
zamanı, üretim ve dolaşım zamanını kapsar.
Marks, üretim zamanını ele alıyor. Üretim zamanı ile iş
zamanı ayrımı yapıyor. İş zamanı bizzat emeğin üretim sürecinde faaliyette
bulunduğu zamandır. Emeğin, bizzat faaliyette bulunduğu bu zaman, artı değer
yaratma zamanıdır. Üretim zamanı ise, iş zamanından daha fazla bir zamanı ifade
eder. Öyleyse, üretim zamanı, iş zamanından daha uzundur ve üretim zamanı iş
zamanını kapsar. Üretim zamanının, iş zamanından fazlalığının nedeni, üretken
sermayenin, iş sürecinde yer almaksızın, üretken süreçte işlev yapmasından
kaynaklanır. Üretimde meydana gelen duraklamalar, ürünün büyüme süresi,
tomruğun bekletilme zorunluluğu, şarabın mayalanması için bekletilme durumu vb.
nedeniyle üretim zamanı daha uzundur. Ayrıca, üretim araçları değerlerini parça
parça aktardıkları için, bunlar, iş yapma süreci dışında da üretim sürecinde
kalırlar. Pamuk, demir, kömür gibi üretim araçları da hemen kullanılmadıkları
halde, üretken sermayenin parçası olarak beklerler. Bunlar, üretim sürecinin
devamı için bekletilirler ve bunlar gizil sermayedirler. Gizil sermayenin
depolama alanları (bina, aygıt vb.) üretken sürecin koşuludurlar ve dolayısıyla
üretken sermayenin parçalarıdırlar.