Üretken sermaye devresinin formülü R… M'–P'–M…R
dir. Bu devre, üretken sermaye ile başlayıp, üretken sermaye ile biter. Bu
devrede, R den R ye gidişte para, basit bir aracı görünümündedir. Sanki
kapitalizmde amaç, üretim için üretimdir. Kapitalistin, para ya da değer
peşinde olduğu burada gizlenmiş görünür.
I. Basit
Yeniden Üretim
Basit yeniden üretim varsayımına göre, üretilmiş artı değerin tamamı
kapitalistin tüketimine gider. Şöyle ki, meta sermaye M', paraya dönüşür
dönüşmez, paranın sermaye değer kısmı, sermaye devresinde dolaşımına devam
eder. Paraya dönüşen, artı değer kısmı ise ondan ayrılarak, sermaye dolaşımının
dışına çıkar ve meta dolaşımına katılır. Dolayısıyla, sermaye dolaşımının
dışına düşmüş olur.
M' |
{
|
M
+ m |
}
|
–
– P' – |
{
|
P
+ p |
}
|
– M< (E-ÜA)
– m |
Burada m–p–m kapitalistin gelir
dolaşımıdır ve basit meta dolaşımını temsil eder. İlk evre m-p, meta sermaye (M'–P')
evresinde bulunur, tamamlayıcı evre p-m ise, genel meta dolaşımından ayrı
olarak, devre dışına düşer. Bu artı
değeri temsil eden kısım, basit yeniden üretimde, kapitalistin harcadığı para
ile bir dizi bireysel satın almalarını temsil eder. Bu para yatırılmaz
harcanır. Bir kez daha yinelemek gerekirse, artı değeri temsil eden para,
kapitalistin ihtiyacı için harcanır. Dolayısıyla sermaye devresinden çıkar. Ama
genel dolaşımına devam eder.