Kapitalist Üretimde Kredinin Rolü

Marx bu bölümde, kredi sistemi ile ilgili, buraya kadar yapılan açıklamaları maddeler halinde toparlıyor ve kredi ile hisse senetli sermaye hakkındaki görüşlerini belirtiyor. 

Kredi sistemiyle ilgili ortaya konan görüşler şunlardır: Birincisi, kâr oranlarının eşitlenmesini sağlamak üzere, kredi sisteminin zorunlu gelişmesi; İkincisi, dolaşım giderlerini azaltılması, dolaşım giderlerinin başta geleni değerin para biçimidir. Para biçimde tasarruf, paranın tamamen bir yana bırakılmasıyla, dolaşım aracının dolaşımını hızlandırmayla, altın para yerine kağıt para kullanılmasıyla sağlanır. Üçüncüsü, hisse senetli şirketlerin kuruluşudur. Dördüncüsü ise, kredinin, bireysel kapitaliste ya da kendini kapitalist sayan herkese, başkasının malı olan sermayesi ve böylece başkalarının emeği üzerinde mutlak bir denetim olanağı sağlamasıdır. 

Kapitalist Birikimin Genel Yasası

Sermayenin Bileşimi Aynı Kalırken, Birikimle Birlikte Emek Gücüne Duyulan Talebin Artması

Marx, sermayenin bileşimini ikili anlamda ele alıyor. Birincisi sermayenin değer bileşimi, ikincisi ise sermayenin teknik bileşimidir. Sermayenin değer bileşimi, değişmeyen sermayenin değişen sermayeye, değer cinsinden oranıdır. Sermayenin teknik bileşimi ise, üretim aracı kitlesi ile emek gücü arasındaki orandır. Başka bir deyişle, üretim aracı kitlesi ile emek gücü arasındaki ilişkidir. İlişki, şu kadar üretim aracını, bu kadar işçinin ya da emek gücünün harekete geçirmesidir.

Sermayenin teknik bileşimi ve değer bileşimi arasında bir bağıntı vardır. “Bunu anlatmak için sermayenin değer bileşimine, bunun, sermayenin teknik bileşimi tarafından belirlenmesi ve bu bileşimdeki değişmeleri yansıtması açısından, sermayenin organik bileşimi diyorum.”K-1-630 Demek ki, sermayenin organik bileşimi, sermayenin teknik bileşimine dayanan, ya da sermayenin teknik bileşimince belirlenen, değişen ve değişmeyen sermayenin değerlerinin birbirine oranıdır. Sermayenin organik bileşiminde değişiklik, bu orandaki değişmedir.