Çocuk İşçiliğine Devletin Katkısı

Sınıflı toplum olan kapitalist toplumda eğitim, kapitalist sınıfın işçi sınıfı üzerinde egemenliğini sürdürebilmesinin ve kapitalist sistemin yeniden üretilmesinin bir aracı olarak ortaya çıkmaktadır. Kapitalist sınıfın egemenliğini tesis etmede ve sistemi yeniden üretmede eğitimin rolü iki yönlüdür. Bunlardan ilki, egemen ideoloji olan kapitalist sınıfın ideolojisini, eğitim aracılığıyla çocuklara ve genç kuşaklara enjekte etmektir. Bir diğeri ise eğitim aracılığıyla sermayenin ihtiyacı olan eğitilmiş nitelikli emek gücünü üretmek ve sermayenin hizmetine sunmaktır. Bu iki yönün birlikte ürettiği sonuç, kapitalist sistemin değişmezliğine inanan, sistemi kabullenmiş, çalışkan, sadık ve sermayenin ihtiyacı olan nitelikli emeğe sahip olan bireylerdir.

Marx’ta Eğitim ve Çocuk İşçiliği

Toplum kapitalist biçime evrilirken, çocuklar da eğitimden uzak, ucuz emek gücü olarak çalışma mekânlarına çekildiler. Rekabetçi ortamda, kapitalistin daha çok kâra ulaşma isteği ve sistemin yarattığı yoksullaşma bunu zorluyordu. Çalışma alanlarına akan çocuklar, fiziksel, sosyal ve psikolojik yıkımın en acımasızını yaşadılar. Geceli gündüzlü uzun saatler çalıştırıldılar. Ucuz emek gücü olarak, sermayenin değerlenmesinin aracına dönüştürüldüler. Çocukların çalıştırılmasındaki bu “tiksindirici” duruma karşın Marx, sanayinin gelişmesinde, gelecek kuşakların (çocuğun ve genel olarak ta bireyin); çok yönlü gelişimine olan katkısını görüyordu. Zira gelişen sanayide ortaya çıkan iş çeşitliliği ve işin kolay kılınması, bireyin çok yönlü gelişmesinin olanağını sunuyordu.

Kapitalizmin Vazgeçilmezi, Çocuk İşçiliği

Çocukların çalışması, üretime katılması bütün toplum biçimlerinde görülür. İlk toplumlarda çocuk emeği, topluluğun bir parçası olarak üretime katılıyordu. Çocuk emeği, topluluğun kendisini yeniden üretmesinin doğal bir eklentisiydi. Topluluğun ailelere ayrılmasıyla birlikte, aile emeğinin bir eklentisi haline dönüştüler. Yaşa ve cinsiyete dayalı işbölümünün gereği olarak; evde, bahçede, tarlada, merada, hayvan bakımında; aile emeğinin bir parçası olarak aile üretimine katıldılar. Sınıflı toplumlarla birlikte yine çocuklar, üretim alanlarında bulundular. Kırsal alanda, köylü üretiminin bir parçasıyken, kentlerde, çırak olarak bir ustanın yanında çalıştılar. Emekleriyle toplumsal üretime katılarak, toplumsal üretimin bir parçası oldular. Bu toplum biçimleri, çocuk emeğinin sistemli bir şekilde sömürülmesi kavramına yabancı olduğu gibi; bütün bu çalışmalar da çocuğu, işçi olarak damgalamaya yeter bir durum değildi.

Kapitalist Toplumda Çocuk Emeği

Çocukların çalışması sadece kapitalizme özgü bir durum değildir. Kapitalizm öncesi biçimlerde de çocuk emeği, aile emeğinin ve toplumsal emeğin bir parçasıydı. Evde, bahçede, tarlada, merada ya da bir usta yanında çırak olarak emekleri üretime katılıyordu. Ama kapitalist ilişkilerle birlikte; çocuklar, yığınlar halinde ücretli emek olarak üretim sürecine, sömürü alanlarına çekilmiştir. Ücretli emek olarak, üretim sürecine giren çocuklar; en ağır sömürüye maruz kaldılar. Çocukluklarına bakılmadan kölelik koşullarında, uzun çalışma saatleriyle sömürüldüler. Sermayenin değerlenmesinin ve kapitalizmin gelişmesinin bir aracı oldular. Öyle ki, kapitalizmin tarihi bir anlamda, çocuk emeğinin acımasızca sömürüsünün de tarihidir. Bugün halen, milyonlarca çocuk, sermayenin yeniden üretimi sürecinde sömürülmektedir.