İşgününün Sınırları
İşgününün bir kısmı, işçinin emek gücünün yeniden üretimini kapsar. Diyelim
işçinin, günlük ortalama yaşamı için gerekli olan nesnelerin üretimi, 4 saat
alıyorsa, işçi 4 saat çalışmayla emek gücü değerini yeniden üretir. Bu,
işgününün gerekli emeğe tekabül eden kısmıdır. Demek ki, işgününün bir kısmı,
emek gücünün yeniden üretimi için gerekli emek zamanıyla belirlenir. İşgünün
bir kısmı da artı emek zamanı ile belirlenir. Yani işçinin kapitalist için
bedavaya çalıştığı zamanı kapsar. Öyleyse işgünü, gerekli emek ve artı emek
zamanından oluşur diyebiliriz. Bu birinci vargımız.
İkinci vargımız, Marx’ın, işgününün değişken bir büyüklük olduğunu ortaya
koymasıdır. Marx'a göre, işgününün toplam miktarı artı emek zamanına göre
değişir. İşgünü değişken olmasına karşın, asgari ve azami sınırlılıkları
vardır.