Hemen belirtelim ki, Marks’ın gerçek dolaşımdan kastı,
sermaye değerin biçiminde, varlık durumunda bir değişiklik yaratılması, yani
satma ve satın alma olayıdır. Maliyetse, satma ve satın alma sürecindeki harcamalardır.
Sermayenin dolaşımını ifade eden, M-P ve P-M devresi, bir
alış verişi ifade eder. Sermaye değer, bu süreçte başkalaşıma girer ve varlık
biçiminde bir değişme olur. Sermaye değerde, bu değişimi gerçekleştirmek, belli
bir zamana mal olur. Bu zaman, kişileşmiş sermaye olan kapitalistin işlev
yaptığı zamanın bir kısmıdır. Yani, onun iş saatinin bir kısmıdır. Bu satış ve
alış zamanı gerekli bir zamandır. Bu iş için harcanan emekte gerekli emektir. Ne
var ki bu alanda harcanan emek, gerekli emek olmasına karşın, üretken bir emek
değildir ve dolayısıyla ne değer ne de artı değer üretir.
Demek ki kapitalistin, alış veriş eyleminin gerçekleştiği dolaşım sürecinde harcadığı emek üretken değildir. Dolayısıyla, değer ve artı değer yaratmaz. Bu işi kapitalist, ücretini ödediği üçüncü bir kişiye, tüccara yaptırsa da durum değişmez. Bu iş için istihdam edilen emek üretken emek değildir. Ne değer nede artı değer yaratır.