Emek üretkenliğinin, hızla gelişmesiyle birlikte, kâr
oranlarındaki düşüşün, neden daha büyük ve hızlı olmadığı iktisatçıların bir
anlam veremediği bir durumdur. Öyle ya, sermaye muazzam bir şekilde artarken, kâr
oranları sürekli düşerken süreç halen devam etmektedir.
Marx, kâr oranlarının düşmesi gerçeğini ortaya koyduktan
sonra, bu genel yasanın etkisine ters düşen ve bu yasayı, bir eğilim haline
getiren karşıt etkilerin olduğunu belirtiyor. Kâr oranı, sermayenin organik bileşiminin büyümesiyle artar,
lakin bu artış, organik bileşimin büyümesi oranında olmaz. Zira yasaya karşıt
etkiler vardır. Marx’a göre bu karşıt etkiler, yasayı bir
eğilim haline getiriyor. Bunu Marx, şöyle ifade ediyor: “Genel yasanın etkisine ' ters düşen
ve onu yok eden, ona yalnızca kendine özgü bir eğilim niteliği veren ve bu
yüzden, genel kâr oranındaki düşmeden, bir düşme eğilimi olarak söz etmemize
neden olan bazı zıt yönde etkilerin işe karışmaları gerekir.” K-3-206
Marx, zıt yönde etki yapan güçlerin en genel olanlarını veriyor.