Toplumsal Sermayenin Yeniden Üretimi -Giriş

I. İnceleme Konusu

“Sermaye üretiminin doğrudan süreci, onun, emek ve kendini genişletme sürecidir, sonucu meta-ürün, itici gücü artı-değer üretimi olan bir süreçtir. “K-2-314 Demek ki sermaye üretim süreci sermayenin kendini genişletme sürecidir. Bu süreç, üründe sonlanır ve bu sürecin itici gücü artı değer üretimidir.

Sermayeni yeniden üretim süreci, sermayenin doğrudan üretim sürecini içerdiği gibi, sermayenin devrini oluşturan bütün devreyi içerir. Yani metanın oluşum sürecini, alınıp satıldığı süreci, emek gücü ve üretim aracına çevrildiği süreci içerir. Bu süreç bir dairesel hareket oluşturur.

Her bireysel sermaye, toplam toplumsal sermayenin bir parçasıdır ve her bireysel sermaye hareketi, yani bireysel sermayelerin devri, toplumsal sermayenin hareketini oluşturur. Bireysel sermayenin başkalaşımı devri, toplumsal sermayenin çizmiş olduğu devrede bir halkadır. Bu hareketi oluşturan tüm toplam süreç, biçim değişiklikleriyle birlikte, hem üretken tüketimi hem de bireysel tüketimi kapsar. 

Bireysel sermayelerin toplu olarak devreleri, toplumsal sermaye olarak bütünlük içerisinde düşünüldüğünde, hem sermaye dolaşımını, hem de, metaların genel dolaşımını kapsar. Metaların genel dolaşımı; gerçek anlamda sermaye devresi ve bireysel tüketime giren, kapitalistin artı değerini, işçinin ücretini harcadığı metaların devresinden oluşabilir. Sermaye devresi, meta sermayenin bir kısmı olduğu için, artı değer ve değişen sermayenin, emek gücüne çevrilmesini, yani ücretlerin ödenmesini kapsar. Lakin “bu artı-değer ile ücretlerin metalar için harcanması, hiç değilse ücretlerin harcanması bu dolaşım için esas olmakla birlikte, sermayenin dolaşımında bir halka oluşturmaz. “K-2-315 Demek ki, işçinin, yaşam gereksinimi için harcadığı ile kapitalistin, bireysel gereksinimi için harcadığı, sermayenin bir halkasını oluşturmaz. Ama toplumsal sermaye “bireysel sermayenin devresi dışında kalan meta dolaşımını da, yani sermayeyi temsil etmeyen metaların dolaşımını da içerir. “ K-2-316

Tüm toplumsal sermayenin yeniden üretimi, kapitalistlerin metalarını satmalarını, üretken tüketim için ihtiyaç duyulan emek gücü ve üretim araçlarının pazarda bulunabilmesini, bireysel tüketim için, işçiler ve kapitalistlerin, tüketim nesnelerinin pazarda bulunmasını gerektirir. Sermayenin, kendisini yeniden üretmesi, ancak böyle olanaklı olur. Hatta tüm toplum olarak, kapitalizmin kendisini yeniden üretmesi, ancak bu koşullarda olanaklı olur. Öyleyse, sürecin bütün olarak yürüyebilmesi için, hem üretken tüketim, hem de, bireysel tüketim için gereken metalar üretilmiş olmalıdır. Başka bir deyişle pazarda bulunmalıdır.

Toparlarsak, toplumsal sermaye bütünlüklü olarak düşünüldüğünde, hem üretken tüketimi, hem de, kapitalist ve işçinin bireysel tüketimini kapsar. Ama kapitalist ve işçinin bireysel tüketimi (kapitalistin artı değerin bir bölümünü bireysel gereksinimi için harcanması, işçinin ücret olarak aldığını gereksinimi için harcaması) sermayenin dolaşımında bir halka oluşturmaz

II. Para Sermayenin Rolü    

Bireysel sermayelerin devrinin incelenmesinde, para sermayenin iki yönü açığa çıkmıştı. Bunlardan birincisi, her bireysel sermayenin göründüğü, kendi sermaye sürecini açtığı ilk biçim olması durumudur. Dolayısıyla para ilk itilişi veren motor görünümündedir. İkincisi ise, sermaye değerin üretken süreçte işlev yapacak kısmı, her zaman, para biçiminde bulunmak zorunda olan kısmıyla sınırlı olmasıdır. Yani eldeki para sermaye üretimin yapılacağı ölçeğe sınır koyar. 

Birinci durumda, kapitalist meta üretimi, ister toplumsal ister bireysel olsun, para sermayeyi ön görür. Üretim ögelerinin fiyatları belliyse, bu ögelerin satın alınması para sermayenin büyüklüğü ile belirlenmiştir. İkinci durumda ise, üretken sermayeyi harekete geçirmek için, devir döneminin uzunluğuna bağlı olarak, şu ya da bu kadar para sermaye gerekir. Devir döneminin uzunluğu, çalışma dönemiyle belirlendiğine göre, bu dönem sürecin maddi niteliği (buğdayın yetişme süreci)  ile belirleniyor demektir. Bununla birlikte uzun süreli, geniş boyutlu işlemler, uzun süreli para sermaye yatırımı gerektirir. Bu durumda bu alanlardaki üretim kapitalistin elindeki para sermaye büyüklüğüne bağlıdır. Bu engel kredi sistemiyle, anonim şirketlerle yıkılmıştır. Her bireysel sermaye, kredi sistemi ile gelişir. Lakin para piyasasındaki bozukluklar, bu kuruluşları işlemez hale getirebildiği gibi; aynı kuruluşlar para piyasasında bozukluklar yaratabilmektedir.  Bu durum kapitalist üretim biçiminde sıkıntılara neden olabilir. 

Marx toplumsallaştırılmış bir üretim biçiminde de uzun ve kısa dönemli üretimin olacağından söz ediyor. Zira üretimin uzun ya da kısa olması, emek sürecinin toplumsal biçiminden değil, maddi niteliğinden kaynaklanır. Demek ki, hem toplumsallaştırılmış üretim biçiminde, hem de kapitalist üretim biçiminde uzun ya da kısa dönemli üretim biçimleri olacaktır. Lakin toplumsallaştırılmış üretim biçimiyle, kapitalist üretim biçimi arasında farklılıklar vardır. Kapitalist üretim biçiminde süreç sorunu ve planlanamazken, “toplumsallaştırılmış üretim durumunda, para-sermaye ortadan kalkmıştır. Emek-gücü ile üretim araçlarını farklı üretim dallarına toplum dağıtmaktadır. Üreticiler, olsa olsa, tüketim mallarının toplumsal ikmalinden, emek-zamanlarına tekabül eden bir miktarı çekme hakkını kendilerine tanıyan bir vesika alabilirler. Bu vesikalar para değildir. Bunlar dolaşıma girmezler. “K-2-320