Arsa Rantı, Madencilikteki Rant, Toprağın Fiyatı

Marx’a göre gerek arsa, gerek maden, gerekse diğer tüm doğal kaynaklar tekel altına alınabiliyorsa ve buralar, sanayici kapitaliste artı kâr güvencesi veriyorsa, buraların sahibi olan kişi bu artı kârı, rant olarak işlev yapan kapitalistten çekip alır. Demek ki, tüm doğal süreçlerde rant vardır ve “ nerede bir rant varsa, orada her zaman farklılık rantı ortaya çıkar ve tarımsal farklılık rantı gibi, aynı yasalarla yönetilir.”K-3-679 O halde bu rantlar da tarımsal rant gibi belirlenirler.

Herhangi bir yerleşim yerinin olanakları, zengin maden yatakları vb. gibi olanakların bulunduğu toprak sahipleri, buradan doğabilecek artı kârı rant biçiminde ele geçirirler.

Marx, tekel fiyatına değiniyor. Marx’ın burada belirttiği tekel fiyatından kastı; alıcının alma şevkleri ve ödeme yetenekleriyle belirlenen fiyattır. Az miktarda olağanüstü kalitede üretilen bir şarap tekel fiyatı getirir. “Ürünün değerinden fazlalığı, tümüyle, titiz şarap içicisinin serveti ve düşkünlüğü ile belirlenecek olan bu tekel fiyatından, bağcı, önemli bir artı-kâr sağlayacaktır.”K-3-681 Tekel fiyatından gelen bu artı kâr, bu toprağın tasarruf hakkına sahip olan toprak beyine rant olarak akar. “O halde burada tekel fiyatı rantı yaratır. Öte yandan, eğer tahıl, yalnızca üretim-fiyatının üzerinde değil, ama toprak mülkiyetinin ekilmemiş toprağa rant ödenmeksizin sermaye yatırılmasına koyduğu sınırlar yüzünden, değerinin de üzerinde satılırsa, rant bir tekel fiyatı yaratacaktır.”K-3-681 Demek ki, tekel rantının oluşma nedeni, toprak mülkiyeti değil tekel fiyatıdır.

Aslında burada bir parantez açıp, rant biçimlerini bir arada ifade etmek yararlı olacaktır. Farklılık rantı; en kötü toprak tarafından belirlenen piyasa fiyatı ile bireysel üretim fiyatları arasındaki farktır. Bu toprakların verimlilik farkından kaynaklanır. Mutlak rant; en kötü toprak ta dahil tüm toprakların getirdiği ranttır ve tarımsal ürünün değeri ile üretim fiyatı arasındaki değerin bir kısmının, kârın bir biçimi olarak rant biçiminde toprak sahibine gitmesidir. Bu rantın nedeni, toprağın toprak sahibinin mülkiyetinde, tekelinde olmasıdır. Tekel rant ise, ürünün değerinden fazlasıdır ve ürünün az ve talebini fazla olmasından kaynaklanır. Yani ürünün tekel fiyatından kaynaklanır.    

Marx bu bölümü “kapitalize edilmiş rant” olarak ifade ettiği toprağın fiyatının yükselme durumlarına değinerek bitirmektedir. Bir hatırlatma yapıp devam edelim. Toprağın fiyatı, faiz oranına göre hesaplanan, toprağın getirmiş olduğu rantın fiyatıdır. Toprağın fiyatı rant yükselmeden yükselebilir. Şöyle ki; rantın daha pahalı satılmasına neden olan faiz oranının düşmesiyle yükselebilir. Ya da toprağın iyileştirilmesi için toprağa katılan sermayenin faizi yükseldiği için yükselebilir. İkincisi ise, rantın artmasıyla toprağın fiyatı yükselebilir.