Bir üretim alanındaki kâr miktarı, o üretim alanındaki
artı değere eşit olsa dahi, burjuva, kârı artı değerle aynı şey olduğunu
düşünmeyecektir. Zira görüngüde kâr, artı değerden yani, karşılığı ödenmemiş
emekten bağımsız olarak görünmektedir.
Bu görüngünün nedenlerinde birisi, kârın dolaşımdan
doğuyormuş gibi görünmesidir. Yani, metaların değerinin üretilmesi değil de,
metaların değerinin gerçekleştiği yerde kârın oluştuğu sanılmasıdır. İkincisi
ise, kâr oranında görülen farklılıklardır. Artı değerin daha büyük ya da küçük kâr oranıyla ifade edilmesi, yani daha fazla ya da az kâr, “kapitalistin ya da
onun yöneticileri ile satıcılarının kişisel işbirliklerine büyük ölçüde
bağlıdır.”K-3-126 Bunu açıklamak için Marx’ın örneğine bakalım.
Diyelim ki ücretlere yatırılmış olan, 1000 sterlinin
ürünü, 1000 sterlinlik artı değer bıraksın. Bu artı değer A girişiminde 9000
lük, B girişiminde de 11000 lik bir değişmeyen sermaye ile elde edilmiş olsun. Bu
durumda kâr oranı, A için, k' = 1.000 : 10.000, ya da %10 olacaktır. B için ise,
k' = 1.000 : 12.000, ya da %81/3 olacaktır. Her iki halde de 1000 lik değişen
sermaye yatırılıyor ve 1000 lik artı değer elde ediliyor. Lakin kârları
birbirinden farklı oluyor. Kuşkusuz bunun nedeni, değişen sermaye yatırımındaki
farklılıktır. Bu durum daha farklı nedenlerden de meydana gelebilir. “Ve bu
durum, kapitalisti yanıltır ve elde ettiği kârın emeğin sömürüsünden değil de,
hiç değilse kısmen bundan bağımsız koşullardan ve özellikle kendi kişisel
faaliyetlerinden ileri geldiğine, onu inandırır.”K-3-126
Marx devamla, Rodbertus’un sermayenin büyüklüğünde bir
değişikliğin, kâr oranında bir değişiklik yaratmayacağı, yani başka bir deyişle kâr oranının sermayenin büyüklüğünden bağımsız olduğu düşüncesini yanlış
buluyor. Bu Marx’a göre ancak bazı hallerde (iki durumda) doğrudur. “İlki,
-öteki bütün koşulların ve özellikle artı-değer oranının aynı kaldığı
varsayıldığında- para-meta olan metaın değerinde bir değişme olduğu
zaman.”K-3-126 “İkinci durumda, değerin büyüklüğünde gerçek bir değişme olmakla
birlikte d'nin s'ye oranında bir değişme olmamış, bir başka deyişle, değişmeyen
bir artı-değer oranı ile, emek-gücüne yatırılan sermayenin (değişen sermaye,
harekete geçirdiği emek-gücü miktarının bir göstergesi olarak alınıyor) üretim
araçlarının yatırılan sermayeye oranı aynı kalmaktadır.”K-3-127
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder