Para Sermaye ve Gerçek Sermaye-III

Sözü edilmesi gereken birkaç özel para sermaye birikim şekli daha vardır. Örneğin hammadde vb fiyatlarını ucuzlamasıyla sermaye serbest kalır. Sanayi kapitalistin yeniden üretim sürecini hemen genişletmediği durumlarda, para sermayenin bir kısmı borç verilebilir sermaye haline dönüşebilir. Diğer yandan tüccarın işinde bir kesinti olması halinde para biçiminde sermaye serbest bırakılabilir. Ayrıca küpünü doldurduktan sonra yeniden üretim sürecinden çekilen kişiler de para sermaye birikimini etkiler.

Kârın gelir olarak tüketilmeyen kısmı, kendisini ortaya çıkaran üretim sürecinin genişletilmesine hemen katılamıyorsa para sermayeye çevrilir. İşin genişletilmesi sürecine katılamayışın iki nedeni olabilir. Ya bu üretim alanı sermayeyle dolmuştur. Ya da birikime hizmet edebilmek için belirli büyüklüğe ulaşması beklenir. O halde bu kısım bir süreliğine borç verilebilir para sermayeye çevrilir.

Borç verilebilir sermaye birikimi, borç verilebilir paranın yığılmasından ibarettir. Bu süreç paranın sermayeye gerçek dönüştürülmesinden farklıdır. Bu yalnızca paranın, sermayeye dönüştürülebilecek biçim içerisinde birikimidir. Birikim öncede gösterildiği üzere farklı olayları yansıtabilir. “Gerçek birikim devamlı olarak genişlediği sürece, bu uzayan para-sermaye birikimi kısmen onun sonucu, kısmen onunla birlikte görülen, ama ondan tamamen farklı bulunan durumların ve en sonu, kısmen de, gerçek birikimin yolu üzerindeki engellerin sonucu bile olabilir.”K-3-449

Marx kapitalist sistemde, sermayenin, bir kişinin kendi emeğinin meyvesi ve tasarrufu olduğu düşüncesinin hayalinin bile yıkıldığını belirtiyor. Öyle ki artık, sanayici kapitalist, sermayesini kendi tasarrufu ile oluşturmamıştır. Sanayi kapitalisti, başkalarının tasarrufları üzerinde kumanda etme olanağına sahip bulunmaktadır. Para kapitalist, başkalarının tasarruflarını kendi sermayesi haline getirir. 

Marx kredi sisteminin gelişmesiyle para kapitalistleri sınıfının, rantiyelerin sayısının arttığını belirtiyor. “Maddi servetin büyümesiyle birlikte, para-kapitalistler sınıfı da büyür; bir yandan, işten elini eteğini çekmiş kapitalistlerin, rantiyelerin sayısı ve serveti artar; öte yandan, kredi sisteminde gelişme daha da hızlanır, ve bankerlerin, borç para verenlerin, para babalarının sayısını çoğaltır.”K-3-452 Para sermayenin gelişmesiyle birlikte faiz getiren senetlerin, hisse senetlerin, tahvillerin sayısı da artar. Diğer yandan para sermayeye olan talepte büyür. Senetler üzerinde spekülasyon yapanlar, para piyasasının egemeni haline gelirler. Büyük para piyasaları doğar. Öyle ki, “Bankerler, halka ait muazzam miktarlarda para-sermayeyi, bu çirkin işadamları güruhunun emrine verdiler ve böylece de kumarbazlar sürüsü çoğaldı.”K-3-453

Bunalım sırasında borç sermayesine olan talep, dolayısıyla da faiz oranı artar. Böyle zamanlarda, sanayi sermayesine olan talep yok olmuştur. Bu gibi zamanlarda herkes, yükümlülüklerini ortadan kaldırmaya çalışır. Dolayısıyla yükümlülüklerin tasfiyesi için borç alınır. “Darlık sıralarında, borç sermayesine olan talep, ödeme aracına olan taleptir ve başka bir şey değil; bu hiç bir zaman, satın alma aracı olarak paraya olan bir talep değildir.” K-3-456 “Ödeme aracına talep tüccarlar ile üreticiler sağlam bir güvence gösterebildikleri sürece sırf bir paraya çevrilmeye olan taleptir; bu güvence yoksa bu talep para-sermaye talebidir, böylece aldıkları ödeme aracı avansı bunlara yalnız paranın biçimini vermiş olmaz, aynı zamanda da, ödemede bulunmaları için, biçimi ne olursa olsun ellerinde bulunmayan bir eşdeğeri de sağlamış olur. Şimdiki bunalım teorisi üzerindeki tartışmada, her iki tarafında hem haklı ve hem de haksız olduğu nokta işte budur.”K-3-456 Zira bazıları ödeme aracı kıtlığından söz ederken, bazıları ise, sermaye kıtlığından söz ederler. 

Paranın değerin bağımsız biçimi olarak metaya karşıt duruma gelmesi, ya da, değişim değerinin, parada bağımsız biçime bürünmek zorunda olması durumu, kapitalist üretim biçiminin temel bir ilkesidir. Buda ancak, belli bir metanın, değeri diğer metaların ölçüsü haline gelen bir madde halini alarak, en yetkin, genel meta şeklini almasıyla olanaklıdır. Bu geneli temsil eden meta paradır. Bir darlık zamanlarında, bu para birden bire, biricik ödeme aracı, değerin gerçek varlık biçimi olarak ortaya çıkar. Diğer yandan, kredi parasının kendisi de, nominal değeri tutarındaki gerçek paranın yerini alması ölçüsünde paradır.   

Kredi parasının değer kaybı bütün mevcut ilişkileri altüst eder. Bu nedenle de, paradaki değerin hayali, bağımsız varlığını korumak için, metaların değeri feda edilir. Para değer olarak güven içerisindeyse, ancak o zaman meta değer de güvende olur. Para olarak birkaç milyon için, meta olarak birkaç milyon feda edilir. “Kapitalist üretimde bu kaçınılmazdır ve onun hoş yanlarından birisi de budur.”K-3-457 Önceki üretim biçimlerinde bu olmaz, zira kredi parası fazla gelişmez. Oysa kapitalist üretim biçiminde olduğu gibi “emeğin toplumsal niteliği metaların para-varlık biçimi ve dolayısıyla da gerçek üretime yabancı bir şey olarak göründüğü sürece para bunalımları -gerçek bunalımlardan bağımsız ya da bunların yoğunlaşmış şekli olarak- kaçınılmazdır.”  K-3-457