Üretim Zamanı

Bir sermayenin devri, üretim ve dolaşım zamanından oluşur. Marx, bu bölümde üretim zamanını ele almaktadır.

Üretim zamanı, sermayenin üretim alanında kaldığı zamandır. Emek sürecindeki, emek gücünün, kendi doğal sınırlarının zorunlu kıldığı kesintileri dışarıda bıraktığımızda, üretim zamanı iki dönemi kapsar. Bunlardan birincisi, emeğin bizzat faaliyette bulunduğu çalışma zamanı, diğeri ise, sermayenin varlık biçiminin, doğal sürecin etkisine bırakıldığı bekleme ya da hazır hale gelme zamanıdır. 

Çalışma zamanı, emek gücünün harcandığı zamandır. Üretim zamanının bir kısmını oluşturan bu çalışma zamanı kapitalist için önemlidir. Zira değer ve artı değer, emeğin bizzat faaliyette bulunduğu çalışma zamanında gerçekleşmektedir. Çalışma zamanının uzunluğu, işgünü uzunluğuna ve emeğin üretkenlik düzeyine bağlı olarak uzun ya da kısa olabilir.  

Marx bu bölümde, daha çok, emek sürecinden bağımsız olarak gerçekleşen, ürünün yapısı ve niteliğinden kaynaklanan duraklamalarla ilgilenmektedir. Bu süreç ürünün zorunlu olarak doğal süreçlerin etkisine terk edilmesi gerekli olan zamandır. Üzümün mayalanmaya bırakılması, odunun kurumaya terk edilmesi, tahıl ekiminin olgunlaşması gibi süreçler ürünün doğal süreçlere terk edilmesine örneklerdir. Bu zaman süresince emek süreci kısmen ya da tamamen durmaktadır. Örneğin ekim ve hasat zamanları arasında emek süreci neredeyse durmuş gibidir. Dolayısıyla bu süreçte, ne değer ne de artı değer yaratılmaktadır. 

Üretim dönemi, çalışma döneminden daha uzundur. Çalışma döneminden çıkan ürün, henüz tamamlanmamıştır ve henüz, dolaşım alanına girmeye hazır değildir. Dolayısıyla da, ürün tamamlanıncaya kadar, üretken sermaye niteliğini korur, yani meta sermaye biçimine geçemez. Ürün, çalışma dönemine, yani emek sürecine girmeden önce de doğal süreç etkisine bırakılabilir. Bir tomruğun, işlenmeden önce kurumaya bırakılması buna örnektir. Üretim zamanının uzunluğu, bu doğal süreçlerin etkisine bırakılan zamanla birlikte artar. Bu süreçte, ham ağartma yerine, kimyasal ağartma, daha etkili kurutma gibi bilimsel yöntemlerin kullanılmasıyla süre kısaltılmaya çalışılır.

Üretim zamanı ile çalışma zamanı arasındaki fark, üretim kollarına göre çok çeşitlilik arz eder. Örneğin, orman yetiştirilme sürecinde, üretim zamanı o kadar uzundur ki, neredeyse bir insan ömrünü alabilir. Hayvan yetiştirilme süreci yine uzun bir dönemi kapsar. Bir ormanda tam bir devir 150 yılı alabilir. Bu üretim zamanlarında insan gücü ya da sermaye harcaması, doğa gücü etkisine göre bir hayli azdır. Ama bir gömlek üretiminde üretim zamanı daha kısadır.

Toparlarsak, bir sermayenin devir zamanı, üretim ve dolaşım zamanını kapsar. Üretim zamanı ise, çalışma zamanını kapsar. Üretim zamanı çalışma zamanından daha geniş bir zamandır. Çalışma zamanı bizzat emeğin faaliyette bulunduğu zamandır ve bu süreçte hem değer hem de artı değer üretilir. Çalışma zamanının dışında kalan zaman ise, ürünün hazır hale gelmesi için doğal süreçlerin etkisine bırakılması gereken zamandır. Bu zaman sürecinde emek faaliyette olmadığı için ne değer ne de artı değer üretilir. Bir kapitalist Üretim zamanını kısaltmaya çalışır. Zira üretim zamanı ne kadar kısa olursa, ürünün meta halini alışı ve dolaşım evresine geçişi, dolayısıyla da, sermayenin devri o kadar çabuk olur. Kapitalist, yeni bilimsel yöntemler aracılığı ile ürünü hazır hale getirmeye çalışır. Ayrıca kapitalist, çalışma zamanına da müdahale etmeye çalışır. Bu emek sürecine müdahale anlamına gelir.