Para Ticaretiyle Uğraşan Sermaye

Sanayi sermayesi ve (sanayi sermayesinin dolaşım kısmını, kendi üzerine aldığı için) tüccar sermayesinin, dolaşım sürecinde paranın yapmış olduğu teknik hareketler, özel bir sermayenin işlevi olarak bağımsızlaştığında, bu sermaye, para ticaretiyle uğraşan sermaye haline gelir. Bu teknik işlemleri yerine getiren sermaye daima para biçiminde bulunur. Bağımsızlaşan para ticaretiyle uğraşan sermaye, Tüm sanayici ve tüccar kapitalist için, dolaşım sürecindeki hareketleri yerine getirir. O halde demek ki, “Toplam sermayenin belirli bir kısmı, kendisini geri kalan kısımdan bağımsızlaştırır ve kapitalist işlevi, yalnızca, tüm sanayici ve tüccar kapitalistler sınıfı için bu işlemleri yerine getirmekten ibaret bulunan, para-sermaye biçiminde onlardan ayrılır.”K-3-277 Bu hareketler, paranın korunması, ödeme ve tahsil etme işlemi, hesapların tutulması vb. işlemlerdir.

Bu sermayenin hareketi de tüccar sermayesinde olduğu gibi, sanayi sermayesinin bağımsızlaşmış kısmının hareketidir. Kapitalizm geliştikçe, sanayi sermayesinin dolaşım sürecinde iş gören kısmı diğer kısımdan bağımsızlaşır. Şöyle ki, bireysel kapitalistin, yeniden üretimi sürecinde, sermayesinin bir kısmı her zaman para sermaye olarak bir kenarda tutulması gerekmektedir. Zira değişmeyen sermayenin sabit kısmı, değişmeyen sermayenin yenilenmesine kadar, değeri para olarak parça parça biriktirilir. Yine değişmeyen sermayenin döner kısmı, hemen satın alınmayabilir ve biriktirilmek durumundadır. Değişen sermaye olarak emek gücü için de, ücret ödemesi olarak bir kenarda para biçiminde birikim yapılır. Dolayısıyla her zaman, bu pratiğin de gösterdiği gibi, “sermayenin belirli bir kısmının, bir yığma olarak, potansiyel para-sermaye olarak - yedek bir ödeme aracı, yedek bir satın alma aracı, çalıştırmayı bekleyen para şeklinde boş duran bir sermaye gibi, her an elde bulunması gerekir.” K-3-278 Kapitalizmin gelişmesine koşut olarak, bu kısım bağımsızlaşarak, tüm kapitalist sınıf için, para ticaretiyle uğraşan kişiler yani, başka kapitalistler topluluğu elinde toplanır. Bu iş bir uzmanlık haline gelerek, tüm sınıfın para mekanizması için, özel bir iş olarak belirli ellerde toplanmış olur.

Bağımsızlaşan, bir uzmanlık haline gelen bu alan, bürolar, sayısız sayman, veznedar vb. gibi, alabildiğine geniş bir işbölümü de söz konusudur. Bu işlemler kendi özel işlevleri olarak, belli bir kapitalist kesimin elinde toplanır ve büyük ölçekte yürütülür.  Bu süreç başlı başına bir emek gerektirir. Bu emek dolaşım gideridir ve değer yaratmaz.