Meta Sermaye Devresi

Meta sermaye devresinin formülü M'–P'–M... R... M' dür.

Yeniden üretim eğer ki, genişlemiş ölçekte yapılıyorsa, son M', başlangıçtaki M' den büyüktür ve M'' olarak gösterilmelidir. Ama değil, bunun nedeni ileride görülecektir. 

Bu biçim diğer iki biçimden (para sermaye, üretken sermaye) farklıdır. Para sermaye devresinde dolaşım, üretim süreci ile kesintiye uğratılıyor. Üretken sermaye devresinde ise, dolaşım üretim sürecinin sadece bir aracısı durumundadır. Bu devrede ise (meta sermaye) toplam dolaşım ve onun iki karşıt evresiyle birlikte devreyi açar. Yani satma ve satın alma gibi dolaşım sürecinin iki evresi devreyi açıyor.

Ayrıca, meta sermaye devri, diğer devirlerden farklı olarak, çıkış noktası olarak, büyümüş sermaye değer (M') olarak gösterilir. ”Böylece, daha başlangıçta, yalnız metalar biçiminde var olan sermaye-değer devresini değil, artı-değeri de içerir.” K-2-84 Meta Yani daha başlangıcında artı değer içeren genişlemiş sermaye ile başlar. Basit yeniden üretimde bitiş noktası M', çıkış noktası M' ne eşittir. Oysa genişlemiş yeniden üretimde, yani artı değerin bir kısmının sermaye değer devresine girmesiyle, devrenin sonunda M' yerine M'', genişlemiş M' görülür, bunu izleyen devre M' ile başlar. Yalnızca bu devrede, kendisini genişletmiş bulunan sermaye değer, kendi kendini genişletmede çıkış noktası olarak görülür. Bu nedenle her devrenin yeniden açılışı artı değeri içeren, genişlemiş bir sermaye ile açılacaktır. 

P– M< (E-ÜA) bir yanda emek gücü satıcıları bir yanda üretim aracı satıcıları vardır. Para sahibi kapitalist için bu her iki satıcının sattığı şeyde metadır. İşçinin elinde emek gücü bir metadır. O ancak, satın alanın elinde sermayesinin bir öğesi olur. Üretim aracı da para sahibi alıcı kapitalist karşısında metadır. Yani üretim aracını satan kapitalist kendi elindeki metasını satar. Ne var ki, burada bir farklılık vardır. Üretim aracı satan kapitalistin üretim araçları sermayesinin meta biçimi (M') olabilir. Oysa emek gücü her zaman işçinin elinde metadır. Bu nedenle de M' devreyi M olarak, sermaye değerin sadece meta biçimim olarak açamaz.

Meta sermaye devresi, ürünün üretken sermayesini yerine koyan kısmının hareketiyle, kısmen gelir biçiminde harcanan, kısmen de birikim olarak kullanılan artı ürünün hareketi olarak kendini açığa vuran biricik evredir. O halde" P ... P' , yalnız değer yanını, tüm sürecin amacı olarak yatırılan sermaye değerin kendisini genişletmesi olarak gösterir; R ... R(R') aynı, ya da artan (birikimle) büyüklükte üretken sermaye ile bir yeniden üretim süreci olarak, sermayenin üretim sürecini gösterir. Devrenin daha ilk ucunda kendisini bir kapitalist meta üretim biçimi olarak açığa vuran M' ... M' , başlangıcından beri, üretken ve bireysel tüketimi içerir..."K-2-93

Meta sermaye devresin gerçekleşme çok önemlidir. Zira bu devrede sermaye meta biçimindedir ve para biçimine bürünmesi aciliyet taşır. Meta biçimden, para biçime geçemediğinde, kendisini değer olarak ispat edemez.